تاریخچه پیدایش مهندسی حفاظت از حریق
مهندسی حفاظت از حریق به عنوان یک رشته نو ظهور شناخته می‌شود و فقط برخی از کشور‌های پیشرفته این رشته مهندسی را در دانشگاه‌های خود فرآهم آورده‌اند، اما جالب است بدانید این رشته قدمتی چند صد ساله دارد! پس از آتش سوزی بزرگ لندن در سال ۱۶۶۶، که بیش از ۸۰ درصد از شهر را ویران کرد، لندن اولین مقررات حفاظت از آتش را برای ساختمان ها وضع کرد که برای کاهش گسترش آتش نیاز به استفاده از نمای بیرونی آجر و سنگ داشت.
هنگامی که صنعت در قرن ۱۸ و ۱۹ شروع به گسترش کرد، تمرکز حفاظت از حریق نیز گسترش یافت. در ابتدا فقط جلوگیری از سرایت آتش از ساختمانی به ساختمان دیگر اهمین داشت ولی بعد از مدتی تمرکز حفاظت در برابر آتش به حفاظت از ساختمان‌های خاص و محتویات آنها تغییر کرد. بخش عمده‌ای از دانش مهندسی حریق، از آزمون و خطا حاصل شده است.
مهندس حریق کیست؟
یک مهندس حریق در زمینه ماهیت و ویژگی های آتش، نحوه انتشار و کنترل آن دارای دانش تخصصی است. یک مهندس آتش همچنین منشأ آتش و محصولات حریق را می شناسد. علاوه بر این، مهندسان حریق در تشخیص، کنترل و اطفای حریق آموزش دیده و تجربه کسب کرده اند.
مهندسان آتش همچنین باید درک کاملی از تئوری احتراق و نحوه عمل آن در شرایط واقعی داشته باشند. آنها همچنین باید بتوانند خطرات احتمالی آتش سوزی در ساختمان ها را ارزیابی کرده و راه حل هایی را برای جلوگیری از وقوع آتش سوزی توصیه کنند.
مهندسین حریق همچنین مسئول طراحی ساختمان ها با در نظر گرفتن ایمنی آتش سوزی هستند.
مهندسی حریق یا همان مهندسی حفاظت از آتش چیست؟
مهندسی حفاظت از حریق در هر کشوری با یک نام شناخته می‌شود، ممکن است مهندسی حفاظت در برابر آتش (fire protection engineering)، مهندسی ایمنی در برابر آتش (fire safety engineering)، یا به اختصار مهندسی آتش (fire engineering) نامیده شود. صرف نظر از عنوان استفاده شده، هدف از این رشته مهندسی شناسایی خطرات مرتبط با آتش‌سوزی، تعیین راه‌های کاهش خطرات و همچنین طراحی روش‌هایی برای محافظت در برابر آتش است.
این امر با استفاده از علوم و اصول مهندسی می‌تواند احتمال مخاطرات آتش‌سوزی را کاهش داده و یا با تشخیص، کنترل یا اطفاء حریق، ابنیه و اماکن را از خطر آتش‌سوزی مصون کند.
از آنجایی که مهندسان حفاظت از حریق از اصول علمی و مهندسی استفاده می‌کنند، شغلشان با افرادی که در خدمات آتش‌نشانی مانند: آتش‌نشانان، کارشناسان ایمنی و بهداشت و … متفاوت است. به مهندسان حریق در سطح جهان FPE گفته می‌شود و مجمع مهندسی حریق در جهان سازمان The Society of Fire Protection Engineers (SFPE) نام دارد.
وظایف یک مهندس آتش چیست؟
طراحی ساختمان ها با لحاظ ایمنی آتش سوزی فقط بخشی از وظایف مهندسان حریق است. آنها همچنین در طراحی تجهیزات مورد استفاده برای مبارزه با آتش سوزی، مانند اسپرینکلرها و دتکتورهای دودی، مشارکت دارند.
ممکن است از مهندسان آتش نشانی خواسته شود تا ساختمان ها یا سازه های قدیمی را که با استانداردهای امروزی ساخته نشده اند بازرسی کنند. مهمتر از همه، آنها توصیه ها و خدمات مهندسی ایمنی آتش نشانی را در مورد چگونگی ایمن کردن این ساختمان ها از خطر آتش سوزی بالقوه ارائه می دهند.
قوانین ساختمانی امروزی مستلزم رعایت نوعی انطباق توسط همه متخصصان ساخت و ساز است. با این حال یک متخصص با تجربه می تواند تغییراتی را بر اساس شرایط خاص برای هر نوع پروژه/ساختمان پیشنهاد دهد که سطوح عملکرد بهینه را با حداقل هزینه تضمین می کند بدون اینکه ملاحظات ایمنی را در طول چرخه عمر پروژه (ها) به خطر بیندازد.
به طور خلاصه وظایف یک مهندس حریق عبارتند از:
- طراحی ساختمان ها با در نظر گرفتن ایمنی در برابر آتش
- طراحی تجهیزات مورد استفاده برای مقابله با آتش سوزی
- بازرسی ساختمان ها و سازه های قدیمی برای خطرات احتمالی
- ارائه توصیه هایی برای سیستم ها و روش های ایمنی آتش نشانی
- برقراری ارتباط با مقامات محلی، متخصصان ساخت و ساز، و معماران در مورد ایمنی آتش سوزی
- به روز بودن در مورد مقررات و قوانین جدید آتش نشانی
- بازرسی تجهیزات، ساختمان ها و مواد برای اطمینان از ایمن بودن آنها
- از مدل سازی کامپیوتری برای درک چگونگی شروع و گسترش آتش سوزی استفاده کند
حرفه مهندسی حریق شامل چه موضوعاتی است؟
در رشته مهندسی حریق برخی موضوعات مهم در زمینه آتش سوزی، پیشگیری و محافظت در برابر حریق، فرایند نجات و تخلیه، اعلام و اطفای حریق مورد مطالعه قرار می گیرند که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.
تشخیص حریق
تشخیص حریق (Fire detection) در مهندسی حریق فرآیندی است که در آن آتش سوزی یا آتش سوزی قریب الوقوع شناسایی می شود تا واکنش مناسب نسبت به آن انجام گردد. روش های مختلفی برای تشخیص آتش سوزی وجود دارد که بسیاری از آنها خودکار هستند. برخی از روش های متداول تشخیص حریق شامل استفاده از دتکتورهای دودی، دتکتورهای حرارتی و دتکتورهای شعله و گاز می شوند.
اهداف سیستم های حفاظت از حریق
۱. پیشگیری از وقوع حریق
۲. مدیریت و کنترل حریق
انواع سیستم های حفاظت از حریق
سیستم‌های حفاظت فعال در برابر آتش Active و سیستم‌های حفاظت غیرفعال در برابر آتش Passive وظایف متفاوتی را انجام می‌دهند که هر کدام به یک اندازه برای حفاظت کلی ساختمان مهم هستند. سیستم‌های حفاظت فعال در برابر آتش برای شناسایی، کنترل و مدیریت و خاموش کردن آتش اقدام می‌کند. سیستم‌های حفاظت غیرفعال در برابر آتش به جلوگیری از گسترش آتش یا مقاومت در برابر اشتعال اولیه کمک می‌کند.
هر دوی این سیستم‌ها با هشدار دادن به افراد در داخل ساختمان در مورد آتش سوزی و مهار آتش کار می‌کنند تا مردم بتوانند آتش را تخلیه کنند و یا سعی کنند آتش را مهار کنند.
یک طرح جامع مهندسی حریق شامل سیستم‌های حفاظت فعال در برابر آتش AFP و سیستم‌های حفاظت غیرفعال در برابر آتش PFP است. درک تفاوت بین AFP و PFP بسیار مهم است تا مطمئن باشید که دارایی‌های شما محافظت می‌شود.
۱. سیستم های حفاظت از حریق غیرفعال یا پسیو (Passive Fire Protection)
حفاظت در برابر آتش غیرفعال یکی از اجزای حیاتی حفاظت سازه‌ای در برابر آتش سوزی و استراتژی ایمنی آتش سوزی در ساختمان است. PFP مجموعه‌ای از موانع فیزیکی ثابت است که برای جداسازی ساختمان به منظور مهار آتش و دود استفاده می‌شود و آتش را در منطقه اصلی خود نگه می‌دارد و از گسترش آن در سراسر ساختمان جلوگیری می‌کند.
PFP به افراد فرصت می‌دهد تا با استفاده از دیوارها، کف‌ها و درهای مقاوم در برابر آتش از ساختمانی که دارای آتش‌سوزی است فرار کنند. هدف محافظت از جان انسان‌ها و محدود کردن تأثیر آسیب به ساختمان‌ها و محتویات آنها و همچنین محدود کردن زمان توقف یک تجارت است. سیستم PFP باید با لیست‌ها و تاییدیه‌های مناسب برای انطباق AHJ مطابقت داشته باشد و اثربخشی مورد انتظار کدهای ساختمان را ارائه دهد.
۲. سیستم های حفاظت از حریق غیر فعال یا اکتیو (Active Fire Protection)
حفاظت فعال در برابر حریق به مجموعه‌ای از سیستم‌های حفاظت در برابر حریق گفته می شود که برای راه اندازی سیستم در صورت وقوع آتش‌سوزی نیاز به اقدام یا حرکتی دارند. این عمل ممکن است دستی باشد، مانند استفاده از یک کپسول آتش نشانی سنتی، یا اتومات باشد مثل یک سیستم تشخیص و اطفاء حریق خودکار. اقدامی که از حفاظت فعال در برابر آتش حاصل می‌شود با نوعی هشدار یا سیگنال آغاز می‌شود.
اگرچه سیستم‌های اطفاء حریق بارزترین نمونه‌های حفاظت فعال در برابر حریق هستند، اما سیستم‌های تشخیص حریق یا اعلام حریق به همان اندازه مهم هستند و حفاظت فعال در برابر آتش نیز در نظر گرفته می‌شوند. پس از دریافت یک سیگنال، این سیستم‌ها پاسخی مانند هشدار به آتش‌نشانی، فعال کردن سیستمی مانند سیستم اطفا سیلابی دلوج، اطفاء حریق آئروسل، فعال کردن سیستم مدیریت و کنترل دود و باز کردن درهای آتش‌نشانی را آغاز می‌کنند.
مهندس حریق کیست؟
وظیفه‌ی مهندسان حریق یا همان FPE ها صرفاً طراحی سیستم‌های اعلام حریق و اسپرینکلر نیست بلکه آنها آموزش دیده‌اند تا خطرات آتش سوزی را ارزیابی کرده، راه حل‌هایی مهندسی و علمی را برای مقابله با آتش ارائه داده و مسئولیت کل سیستم‌های ایمنی در برابر آتش سوزی ساختمان را بر عهده دارند. همچنین با ادغام سیستم‌های اعلام، اطفاء و کنترل دود با معماری ساختمان، یک سیستم یکپارچه جهت اینمی جان، مال و … را خلق می‌کنند.
مهندسان حفاظت از حریق علل آتش سوزی و چگونگی تأثیر معماری و سیستم‌های مهندسی الکتریکی، مکانیکی و … را برای پیشگیری و مهار آتش سوزی مطالعه می‌کنند. آنها برای نجات جان افراد قبل از وقوع آتش سوزی استراتژی‌ها و سیستم‌هایی را تهیه و اجرا می‌کنند. در طول روز، یک مهندس حریق ممکن است نقشه‌ها و طرح‌های ساختمانی و صنعتی را بررسی کند تا ارزیابی کند که ساختمان به لحاظ ساختاری ایمن است و راه‌های خروج درست تعبیه شده‌اند!
همچنین سیستم‌هایی نظیر اعلام حریق و اطفاء حریق را طراحی کرده تا مطابق با استانداردهای ایمنی و اصول علمی مهندسی حریق پیاده‌سازی شوند تا ساکنان و اموال را از آسیب‌های فاجعه‌بار حفظ کنند.
پس از آموزش مهندسان حفاظت از حریق، آنها جای خود را در کنار برنامه‌ریزان شهری، معماران، طراحان داخلی و سایر متخصصان صنایع و ساختمان خواهند یافت. زیرا آنها ساخت ساختمان‌های جدید یا مقاوم‌سازی سازه‌های موجود، طراحی ساختار ایمن و استفاده از سیستم‌های نوین اعلام و اطفا حریق را در نظر می
گیرند.
اهداف حفاظت در برابر حریق چیست؟
احتمالاً این سوال برایتان مطرح می‌شود که اهداف حفاظت از حریق و اولویت‌های یک مهندس حریق برای پیاده‌سازی و اجرای سیستم‌های اعلام و اطفا حریق چیست؟
۱. حفاظت از جان
۲. حفاظت از اموال
۳. حفاظت از کسب و کار
۴. حفاظت از محیط‌های مجاور
خدمات شرکت رهاسازان در حوزه مهندسی حریق
شرکت رهاسازان در پروژه های متعددی این مشاور به انجام رسانیده است تلاش بر بهره گیری حداکثری از انواع و گونه های مهندسی حریق در صنایع مختلف و ساختمان بوده است که بر مبنای دانش مهندس حریق طراحی و اجرا گردیده است.
