اولین و مهمترین معاهده دریایی در زمینه افزایش ایمنی در کشتیرانی تحت عنوان کنوانسیون بینالمللی ایمنی جان اشخاص در دریا(SOLAS) در ۲۰ ژانویه ۱۹۱۴ با حضور ۱۳ کشور تدوین و در جولای ۱۹۱۵ زمانی که جنگ جهانی اول ، اروپا را در کام خود گرفته بود برای ۵ کشوری که آن را امضاء کرده بودند لازم الاجرا شد . ضرورت وجود آن بروز فاجعۀ تایتانیک در ۱۴ آوریل ۱۹۱۲ که به دلیل برخورد کشتی مسافری تایتانیک با کوههای یخ شناور منجر به مرگ بیش از ۱۵۰۰ نفر مسافر و خدمه کشتی شد، بود .
این کنوانسیون به مرور زمان تکمیل گردید و نسخه های متعددی از آن تدوین و به تصویب رسید آنچه امروز به عنوان کنوانسیون سولاس شناخته می شود عمدتاً نسخه ۱۹۷۴ است.
کنوانسیون ۱۹۶۰ که در ۱۷ ژوئن ۱۹۶۰ تصویب و در ۲۶ می ۱۹۶۵ لازم الاجرا شد، اولین مسئولیت IMO پس از ایجاد شدن این سازمان بود و گامی قابل توجه در نوینسازی قوانین و همگامی با تحولات فنآوری در صنایع دریایی محسوب میشود. طبق برنامهریزی این کنوانسیون باید با کمک اصلاحات پیشنهادی به روز نگاه داشته میشد اما پس از گذشت زمان در عمل ثابت شد فرایند اصلاحات بسیار کند صورت میگیرد و امکان حصول اطمینان از لازم الاجرا شدن آنها در دوره زمانی معقول و موجه وجود ندارد. در نتیجه در سال ۱۹۷۴ کنوانسیونی کاملاً جدید به تصویب رسید که نه تنها اصلاحات مورد توافق تا آن تاریخ، بلکه فرایند جدیدی از اصلاحات را با عنوان فرایند «پذیرش خاموش» شامل میشد که به منظور تضمین اجرای تغییرات ظرف مدتی مشخص (و نسبتاً کوتاه) طراحی شده بود. طی این فرایند، در عوض نیاز به پذیرش دو سوم از متعاهدین (به عنوان نمونه)، اصلاحات در تاریخی مشخص لازم الاجرا میشوند مگر این که پیش از آن تاریخ از سوی تعداد مشخصی از متعاهدین اعتراضاتی به آن ارائه شده باشد. به کمک این ترفند، کنوانسیون ۱۹۷۴ در موارد متعددی اصلاح و به روزرسانی شده است. آخرین نسخه این کنوانسیون اکنون با عنوان « سولاس ۱۹۷۴ ،اصلاح شده » شناخته میشود.
کنوانسیون بین المللی ایمنی جان اشخاص در دریا یا سولاس ( به انگلیسی: International Convention for the Safety of Life at Sea ) معاهده ای بین المللی است که هدف آن تعیین حداقل استانداردهای ساخت، تجهیز و راه اندازی کشتی ها با توجه به ایمنی آن ها است. این کنوانسیون مهم ترین معاهده بین المللی دریایی در مورد افزایش ایمنی در کشتیرانی است که نسخه اولیه آن در سال ۱۹۱۴ پس از حادثه کشتی تایتانیک تدوین شد. این معاهده به مرور زمان تکمیل شده و نسخه های متعددی از آن تدوین و به تصویب رسیده است. نسخه کنونی این کنوانسیون نسخه سال ۱۹۷۴ است که به عنوان سولاس ۱۹۷۴ شناخته می شود و از تاریخ ۴ خرداد ۱۳۵۹ اجرایی شده است.
تا تاریخ ۱۹ بهمن ۱۳۹۵ تعداد دولت های عضو این معاهده به ۱۶۳ کشور رسیده است که شامل حدود ۹۹٫۱۵٪ تناژ ناخالص ناوگان تجاری جهان می شود. جمهوری اسلامی ایران نیز پس از ترجمه، بررسی مفاد و فراهم سازی زمینه اجرای این کنوانسیون در سازمان بنادر و کشتیرانی، در سال ۱۳۷۳ به این کنوانسیون ملحق شد.
این کنوانسیون شامل فصول زیر است:
• فصل اول – مقررات اصلی
• فصل دوم – قسمت اول – ساخت و ساز – زیر مجموعه ها و تعادل، ماشین ها و تأسیسات الکتریکی
• فصل دوم – قسمت دوم – حفاظت، تشخیص و انهدام آتش سوزی
• فصل سوم – لوازم و تجهیزات نجات
• فصل چهارم – ارتباطات رادیویی
• فصل پنجم – ایمنی ناوبری
• فصل ششم – حمل کالاها
• فصل هفتم – حمل کالاهای خطرناک
• فصل هشتم – کشتی های هسته ای
• فصل نهم – مدیریت های مربوط به عملکرد امن کشتی
• فصل دهم – اقدامات ایمنی برای شناورهای تندرو
• فصل یازدهم – قسمت اول – اقدامات ویژه جهت بالا بردن ایمنی دریایی
• فصل یازدهم – قسمت دوم – اقدامات ویژه جهت بالا بردن امنیت دریایی
• فصل دوازدهم – اقدامات افزوده برای شناورهای فله بر
• فصل سیزدهم – تاییدیه شایستگی
• فصل چهاردهم – اقدامات ایمنی برای عملکرد کشتی ها در آب های قطبی
ملزومات فنی
هدف اصلی از تدوین کنوانسیون سولاس، تعیین حداقل استانداردهایی برای ساختمان، تجهیزات و فعالیت کشتیها به منظور تضمین ایمنی آنها است. کشورها باید از انطباق کشتیهای تحت پرچم خود با این ملزومات اطمینان حاصل نمایند و گواهینامه هایی برای بررسی و اثبات این انطباق توسط این کنوانسیون طراحی شده است. ملزومات کنترلی همچنین به کشورهای عضو اجازه میدهد کشتیهای کشورهای دیگر عضو را در صورت وجود دلایل کافی مبنی بر اعتقاد به عدم انطباق کشتی و تجهیزات آن با ملزومات این کنوانسیون، مورد بازرسی قرار دهند (این فرایند با عنوان کنترل و بازرسی کشتیهای خارجی شناخته میشود.) کنوانسیون کنونی سولاس از ۱۳ ماده برای تعریف تعهدات کلی، فرایند اصلاح و غیره و ضمیمه ای در ۱۲ فصل تشکیل میشود که مهمترین آنها عبارتنداز:
فصل یک: ملزومات کلی این فصل مقررات مربوط به بازرسی از انواع مختلف کشتیها و صدور مدارکی دال بر انطباق کشتیها با ملزومات کنوانسیون را شامل میشود.
فصل سه: ترتیبات و وسایل نجات غریق این فصل ملزومات مربوط به ترتیبات و وسایل نجات غریق مانند ملزومات قایقهای نجات و جلیقههای نجات بر اساس نوع کشتیها را شامل میشود.
فصل چهار: تجهیزات رادیویی این فصل به سیستم جهانی ایمنی و اضطرار دریایی (GMDSS (میپردازد. تمامی کشتیهای مسافربری و تمامی کشتیهای باری ۳۰۰ تن به بالا در سفرهای بینالمللی باید تجهیزات طراحی شده به منظور افزایش شانس نجات پس از وقوع سوانح، از قبیل بیکنهای رادیویی مکاننمای اضطراری (EPIRB (و پاسخگرهای خودکار جستجوونجات (SART (را برای یافتن کشتی یا وسیله نجات به همراه داشته باشند.
فصل پنج: ایمنی دریانوردی این فصل خدمات ایمنی دریانوردی خاصی که باید از سوی کشورهای عضو ارائه شوند را مشخص و ملزومات عملیاتی قابل اجرا برای تمامی کشتیها در تمامی سفرها را به صورت کلی معین میکند. این مسئله اندکی با کلیت کنوانسیون که برای انواع خاصی از کشتیها در سفرهای بینالملی اجرا میشود تفاوت دارد. این فصل به عنوان نمونه مواردی از قبیل ایجاد ساختاری جهت ارائه پیشبینیهای هواشناسی برای کشتیها، گشتهای شناسایی کوههای یخی، تعیین مسیر کشتیها و ارائه خدمات جستجو و نجات دریایی را در بر میگیرد. در این فصل همچنین الزام کلی فرماندهان کشتیها بر شتافتن به یاری افراد دچار اضطرار و حصول اطمینان کشورهای عضو از برخورداری تمامی کشتیها از نیروی انسانی موثر و کافی از نظر ایمنی نیز ذکر شده است.
بر اساس ماده ۱۵ از فصل پنجم این کنوانسیون،
الف) هر یک از کشورهای عضو کنوانسیون موظفند اطمینان حاصل نمایند تدابیر لازم به منظور مراقبت از سواحل کشورشان، دریافت پیام اضطرار و همچنین نجات افراد مضطر در طول سواحل کشورشان اتخاذ شده است. تدابیر یاد شده شامل ایجاد، بکارگیری و نگهداری تسهیلات ایمنی دریانوردی میباشد که به حجم ترافیک دریایی، خطرهای دریانوردی و همچنین شناسایی محل وقوع سانحه و نجات افراد بستگی دارد.
ب) هر یک از کشورهای عضو متعهد میشوند که اطلاعات مربوط به تسهیلات تجسس و نجات و دستورالعملها یا طرحهای خود را به اطلاع عموم برسانند.
